Top 5 boeken die elke jurist gelezen moet hebben, volgens prof. mr. Hans Nieuwenhuis.

Hans Nieuwenhuis (1944-2015) heeft een grote en voortdurende invloed op het juridisch onderwijs, de rechtswetenschap en de rechtspraktijk. Lees hier ons eerbetoon aan wijlen Hans Nieuwenhuis. 

De top 5 boeken:

1. Sofokles, Antigone
2. Vergilius, De lotgevallen van Aeneas
3. Thomas Mann, Der Zauberberg
4. Ivo Andric, De brug over de Drina
5. Joseph Conrad, Heart of Darkness

1. Sofokles, Antigone

Antigone van Sofokles is de actueelste van de Griekse tragedies. Een jonge vrouw trotseert het bevoegd gezag en negeert het geldende recht. Wanneer mogen wij Antigone volgen? Belangrijker nog: Wanneer moeten wij Antigone volgen? Was de jonge DDR-grenswacht verplicht een voorbeeld te nemen aan Antigone? Had hij moeten weigeren het Schiessbefehl op te volgen: schiet op DDR-burgers die zich schuldig maken aan Republikflucht?

2. Vergilius, De lotgevallen van Aeneas

Duurzame vrede stichten; hoeveel bloed, zweet en tranen kost het niet? Zonder de legioenen van Julius Caesar zouden de bewoners van onze streken nog in wolfsvellen rondlopen. Niemand heeft de Pax Romana fraaier bejubeld dan Edward Gibbon:

‘In the second century of the Christian Aera, the empire of Rome comprehended the fairest part of the earth, and the most civilized portion of mankind. The frontiers of that extensive monarchy were guarded by ancient renown and disciplined valor. The gentle but powerful influence of laws and manners had gradually cemented the union of the provinces.’[1]

Nu is de tijd aangebroken voor een Pax Europaea; in 2012 ontving de Europese Unie de Nobelprijs voor de vrede. Bij Vergilius lezen we hoeveel moeite het kost (tantae molis erat) om die prijs waard te blijven.

3. Thomas Mann, Der Zauberberg

Verlaat deze ziekenboeg, hoog in de Alpen, 'Nur im Tiefland können Sie Europäer sein'. zo luidt het dringend advies van Settembrini aan Hans Castorp. Lees Der Zauberberg van Thomas Mann om de sprankelende twistgesprekken tussen de verlichtingsfilosoof Lodovico Settembrini en de conservatieve mysticus Leo Naphta.

4. Ivo Andric, De brug over de Drina

Europa is het verhaal van rivieren, de Rijn, de Donau, maar ook de Drina, grensrivier tussen Servië en Bosnië en vroeger tussen het Oost- en het West-Romeinse Rijk. Rivieren zijn vaak een natuurlijke grens tussen de volkeren van Europa, maar tevens een trait d’union. De scheepvaart over de Rijn verbindt Zwitsers, Fransen, Duitsers en Nederlanders. Ook een brug over de rivier draagt bij aan een hechter verbond tussen de volkeren van Europa. Ivo Andric schreef een schitterende kroniek, 'De brug over de Drina', over de in de zestiende eeuw in opdracht van grootvizier Mehmed Pasja Sokoli gebouwde brug over de Drina bij Visegrad (Bosnië). De brug was eeuwenlang het middelpunt van levendig verkeer van moslims, joden, rooms-katholieken en orthodoxen. De lezer beseft dat Azië niet reeds begint waar de Donau haar blauwe kleur verliest en Wenen verlaat. 

5. Joseph Conrad, Heart of Darkness

Het verhaal Heart of Drankness van Joseph Conrad speelt zich af in het binnenste van donker Afrika. Het is in het Engels geschreven door de Pool Józef Teodor Konrad Korzeniowski (Joseph Conrad). Ondanks zijn Afrikaanse couleur locale is het boek in elk opzicht een Europese roman:

‘We penetrated deeper and deeper into the heart of darkness. It was very quiet there. At night sometimes the roll of drums behind the curtain of trees would run up the river and remain sustained faintly, as if hovering in the air high over our heads, till the first break of day. Whether it meant war, peace, or prayer we could not tell. (…) The men were—No, they were not inhuman. Well, you know, that was the worst of it—this suspicion of their not being inhuman. It would come slowly to one. They howled, and leaped, and spun, and made horrid faces; but what thrilled you was just the thought of their humanity—like yours—the thought of your remote kinship with this wild and passionate uproar.’[2]

Hoe komt het dat meer dan de helft van de wereldbevolking een Indo-Europese taal spreekt, niet alleen in India, Iran en Europa, maar ook in Australië en Nieuw-Zeeland (Engels), Zuid-Afrika (Afrikaans en Engels) en in Noord- en Zuid-Amerika (Engels, Spaans, Portugees en Nederlands)? Marlow, de hoofdpersoon van Heart of Darkness, heeft het antwoord: het is de kracht van een Europees idee. Verover de aarde:

‘The conquest of the earth, which mostly means the taking it away from those who have a different complexion or slightly flatter noses than ourselves, is not a pretty thing when you look into it too much. What redeems it is the idea only.’[3]

Koloniale romans als Max Havelaar (Multatuli), L’étranger (Albert Camus), A Passage to India (E.M. Forster) stempelen onuitwisbaar het referentiekader van Europa.

[Deze tekst is al eens eerder gepubliceerd in het (Belgisch) Tijdschrift voor Privaatrecht (TPR) 2013, nr. 3]

[1] Edward Gibbon, The history of the Decline and Fall of the Roman empire, ch. 1.
[2] Joseph Conrad, Heart of Darkness, Penguin Books, p. 62 e.v.
[3] Joseph Conrad, Heart of Darkness, Penguin Books, p. 20.

Aansluitende boekentip:

Het boek van prof. mr. J.H. Nieuwenhuis, 'Orestes in Veghel', Uitgeverij Balans, Amsterdam 2007.

Over Orestes in Veghel:
Recht en literatuur schaven ‘het kromme hout waaruit de mens gemaakt is’. Dat het recht de mens als burger vormt, is evident. Maar verrassender is dat ook de literatuur onze identiteit als moderne burger bepaalt. 

De verhalen van Orestes, Antigone, Kaïn en Abel en Job, de Divina Commedia van Dante, de Perzische brieven van Montesquieu, de romanfiguren van Bordewijk en Elsschot weerklinken in onze moderne rechtsstaat. De hedendaagse oplossing van vragen over normen en waarden bij conflicten zijn onontkoombaar verbonden met wat deze literatuur ons te bieden heeft. 

Aan de orde komen onder andere het verbod tot uitoefening van de Turkse eerwraak, het gehandicapte meisje Kelly dat schadevergoeding kreeg voor het feit dat zij geboren was, de vragen rondom ‘de pil van Drion’, de anonieme zaaddonor, ‘de moord in de Beethovenstraat’, de toelaatbaarheid van ‘exhibitionistische zelfverrijking’, de betekenis van het zich uitbreidende Europa en nog vele andere kwesties. 

Orestes in Veghel schittert door eruditie en literair en juridisch inzicht. 

Ook leuk: Juridische podcasts

Juridische podcasts zijn tegenwoordig ontzettend populair! In een kort tijdsbestek blijft u als juridisch professional op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Een podcast is eenvoudig te beluisteren via een app op uw mobiele telefoon wanneer u onderweg bent of thuis zit. Plug de oordoppen alvast in of zet de speaker aan, JPAO Leiden heeft 5 juridische podcasts op een rij gezet die de moeite zijn om eens te luisteren.