Dinsdag 2 april 2019 verscheen het jaarverslag van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) over 2018. In dit verslag schrijft de AIVD onderzoek te hebben verricht naar de ‘radicale islam’. Criminoloog Bart Collard heeft dit verslag kritisch bekeken en heeft hierover een aantal opmerkingen opgesteld. 

Toename terrorisme?

Zoals de AIVD in het jaarverslag beschreef was er in 2018 sprake van een toename van incidenten met een jihadistische, terroristische of radicaalislamitische achtergrond. Er vonden diverse arrestaties plaats zoals de aanhoudingen in Rotterdam en Arnhem. Vooral de aanhoudingen in Arnhem waren opmerkelijk. Uit onderzoek van de AIVD is gebleken dat zij behoorden tot een jihadistisch netwerk waarvan de oorsprong in Arnhem lag, en dat ze voorbereidingen aan het treffen waren voor een terroristische aanslag in Nederland.

De komende jaren komen in Europa veel gedetineerde jihadisten vrij. De AIVD geeft aan dat ze verwachten dat vastzittende jihadisten en vrijgelaten (ex-)jihadisten een belangrijk onderdeel van het dreigingsbeeld zullen vormen. De dienst laat weten dat er momenteel zo’n 500 personen tot de jihadistische beweging in Nederland behoren. Of de jihadistische beweging in Nederland groter en krachtiger wordt is afhankelijk van meerdere factoren.

Artikel Bart Collard

‘De AIVD heeft geen concrete definitie van wat de radicale islam is’

Criminoloog Bart Collard heeft een artikel geschreven waarin hij kritisch ingaat op een aantal belangrijke punten in dit jaarverslag. Aan het eind van zijn artikel benoemt hij vier punten waar hij een opmerking over heeft:

1. Er mist een concrete definitie van de AIVD van de ‘radicale islam’, waardoor het lastig is om te bepalen wat de radicale islam volgende de AIVD precies inhoudt.
2. In het jaarverslag beschrijft de AIVD dat er een probleem is met het islamitisch onderwijs, zelfs het gematigde onderwijs blijkt gevoelig te zijn voor radicale invloeden. Bart schrijft in het artikel dat dit een waarschuwing van de AIVD is die moet leiden tot de aanpassing van de grondwettelijke bescherming van het bijzonder onderwijs: ‘Op religie gebaseerd onderwijs moet onmogelijk worden gemaakt’.
3. De AIVD beschrijft dat het gedachtegoed van de radicale islam wijdverspreid is, en dat dit kan leiden tot een gewelddadige versie van het jihadisme. Bart geeft echter via het boek ‘Voor Vrijheid Dus Tegen Islamisering’’ aan dat de islamisering ook niet-gewelddadige problemen met zich meebrengt. De islamisering kent volgens Bart dus twee kanten, die hij allebei onwenselijk vindt.
4. De vierde opmerking van Bart is de vraag waarom de AIVD geen concrete definitie van de ‘Radicale islam’ geeft. Hij wenst graag een duidelijkere communicatie, want zonder inzicht in deze en soortgelijke definities verliezen de jaarverslagen en rapporten van de AIVD volgens hem grote waarde.

Toelichting van Bart over de leergang Jihadisme & terrorisme

Bart Collard werkt momenteel aan een proefschrift over terrorisme en religie aan de Universiteit Leiden. Hij nam deel aan de leergang: Jihadisme & terrorisme 2018.

Over de leergang zegt Bart: “Sokrates wees al op het belang van coherentie binnen het onderwijs: "Ik geloof,' zei ik, 'dat je door het bestuderen van al die vakken waarover we het nu hebben gehad tot het inzicht komt dat ze samenhangen en bij elkaar horen. En wanneer je eenmaal gaat nadenken over de vraag waarom ze aan elkaar verwant zijn, dan ben je bezig met iets wat bijdraagt aan wat wij nastreven en zal het allemaal zin hebben." En dat laatste is precies wat deze leergang, die belangrijk is voor elke professional op het gebied van jihadistisch terrorisme en contraterrorisme, doet. De opbouw van de leergang en de samenhang tussen de colleges is sterk. Zo wordt u meegenomen in de geschiedenis en de ideologie van de (fundamentalistische) islam om een beeld te schetsen over de dreiging waar Nederland nu voor staat. Aan de hand van huidige wetgeving, de rol en mogelijkheden van de veiligheidsdiensten, de potentiële spanningen tussen mensenrechten onderling (bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting versus vrijheid van godsdienst), de werking van (de)radicaliseringstrajecten, en de gevolgen van al deze punten voor de veiligheid van Nederland, wordt u aangezet tot een kritische reflectie over het jihadistisch terrorisme. Het programma dat prof. dr. Afshin Ellian voor u heeft samengesteld biedt nieuwe inzichten voor een ieder. Door de variatie in de achtergronden van de sprekers worden u allerlei perspectieven aangeboden. Ook de verzorging vanuit het Juridisch PAO Leiden was uitstekend. En onderschat niet de kracht van het gezamenlijk bespreken en bediscussiëren van de dag onder het genot van een heerlijk diner. Ik ben bekend met meerdere trainingen op het gebied van (contra)terrorisme, maar deze leergang staat bovenaan op mijn scorelijst. Ik kan iedereen daarom aanraden om zich in te schrijven voor de nieuwe lichting van dit najaar.”